Choć w pierwszym odruchu słowa „diagnoza – choroba psychiczna” mogą budzić lęk, sprzeciw lub niedowierzanie, dla osób, których dotyczą, a także ich bliskich, stanowią nadzieję na lepsze życie. 

Dlaczego lepiej żyć z diagnozą niż bez niej, jak się z nią pogodzić i jak sprawić, żeby życie z chorobą nabrało sensu i jasnych barw?

Pojęcia „choroba psychiczna” i „zaburzenie psychiczne” często stosuje się zamiennie, ale różnią się od siebie. Uznaje się, że termin „zaburzenie psychiczne” to termin szerszy i bardziej ogólny, który opisuje różnorodne dysfunkcje psychiczne. Określenie „choroba psychiczna” dotyczy głównie cięższych, często przewlekłych schorzeń, które silnie wpływają na jakość życia i wymagają specjalistycznego leczenia. Przykładami są schizofrenia, choroba afektywna dwubiegunowa czy ciężka depresja.

Nie każde zaburzenie jest chorobą lub do niej doprowadzi. Badania pokazują, że aż 25% Polaków doświadcza różnych zaburzeń psychicznych, co nie znaczy, że każdy z nas usłyszy kiedyś diagnozę: „choroba psychiczna”. Choroba to wynik kombinacji różnych czynników. Ważne są geny, ale nie mniejszą rolę odgrywają styl życia, wsparcie bliskich osób, wystąpienie czynników traumatyzujących (np. śmierć, wypadek, rozwód), środowisko czy wychowanie etc.

Objawy zaburzeń i chorób psychicznych są bardzo zróżnicowane. Oto najczęstsze symptomy, które mogą sygnalizować ich obecność:

• • depresja – długotrwałe uczucie smutku, pustki, utrata zainteresowań, brak radości.
  • lęk – nadmierne uczucie niepokoju, irracjonalne obawy, trudności z kontrolą myśli lękowych,
  • fobie i napady paniki,
  • wahania nastroju – nagłe zmiany w emocjach: od euforii po smutek czy gniew,
  • natrętne myśli,
  • myśli samobójcze,
  • całkowity brak empatii i wyrzutów sumienia.

• • wycofanie społeczne – unikanie kontaktów z innymi, izolacja.
  • zmiany w codziennych nawykach – zmniejszenie aktywności, zmiany w jedzeniu i śnie.
  • samookaleczanie lub ryzykowne zachowania – podejmowanie działań, które mogą zagrażać zdrowiu i życiu,
  • wykonywanie kompulsywnych, przymusowych czynności.

• • problemy z koncentracją,
  • zaburzenia pamięci,
  • zaburzenia percepcji – halucynacje czy urojenia.

• • zmęczenie i brak energii – permanentne poczucie wyczerpania.
  • problemy ze snem – bezsenność, nadmierna senność, koszmary.
  • zmiany w apetycie i masie ciała – spadek lub wzrost apetytu i wagi.

Warto pamiętać, że powyższe objawy mogą pojawiać się pojedynczo lub w różnych kombinacjach. Diagnoza choroby lub zaburzenia psychicznego powinna być postawiona przez specjalistę, który oceni wszystkie objawy i ich wpływ na życie danej osoby.

Wspomniane badania wykazały, że zaledwie 16% Polaków korzystało z jakiejś formy pomocy w obliczu trudności ze zdrowiem psychicznym.
To niepokojące, ponieważ brak wsparcia i pomocy może prowadzić do poważnych konsekwencji, takich jak pogłębienie zaburzeń.
To, co początkowo było „stanami depresyjnymi” za parę miesięcy może być „głęboką depresją”.

Z kolei uzyskanie diagnozy choroby psychicznej, choć może być trudne emocjonalnie, przynosi więcej korzyści niż brak diagnozy. Oto dlaczego:

Diagnoza umożliwia skierowanie osoby na odpowiednie leczenie, takie jak terapia psychologiczna, farmakoterapia lub wsparcie psychiatryczne.
Brak diagnozy to brak pomocy, co może prowadzić do pogłębienia objawów.

Zrozumienie swojego stanu zdrowia pomaga zredukować poczucie winy i wstydu. Poznanie przyczyn złego samopoczucia, niezrozumiałych wcześniej zachowań oraz powodów niskiej jakości życia prowadzi do akceptacji, z którą łatwiej wejść na drogę zdrowienia.

Diagnoza pozwala zrozumieć bliskim, z czym zmaga się chora osoba. Świadomość, że rodzic, dziecko lub przyjaciel jest chory zmniejsza poczucie winy i bezsilności u bliskich, pomaga wypracować system wsparcia i poprawić efekty leczenia.

Diagnoza zwiększa szansę chorej osoby na wybór odpowiednich metod leczenia, które w krótszej i dłuższej perspektywie wpłyną pozytywnie na wszystkie aspekty życia: relacje, pracę, zdrowie fizyczne, a czasem sytuację finansową. Osoba, która wie, na co choruje, zyskuje świadomość, że może czuć się lepiej, chociaż zmiana nie nastąpi samoczynnie i jest procesem.

Bez odpowiedniej diagnozy zaburzenie może się pogłębiać, prowadząc do poważniejszych problemów, takich jak samookaleczanie, izolacja, a nawet myśli samobójcze. Wczesne rozpoznanie zwiększa szanse na szybką interwencję i poprawę stanu zdrowia.

Uzyskanie diagnozy i otwarte mówienie o niej może przyczynić się do zmniejszenia stygmatyzacji związanej z chorobami psychicznymi. Może to również zainspirować innych do szukania pomocy i łamać tabu wokół zdrowia psychicznego.

Diagnoza choroby psychicznej nie oznacza wyroku, lecz otwiera drogę do świadomego radzenia sobie z nią i do poprawy jakości życia. Dzięki wsparciu specjalistów i najbliższych, osoby z diagnozą mogą prowadzić satysfakcjonujące życie, pełne zrozumienia i samoakceptacji. Ważne jest zrozumienie własnego stanu zdrowia i podjęcie kroków, które pomogą zarządzać objawami.  Warto rozważyć:

• • Omówienie z lekarzem opcji leczenia, w tym farmakoterapii i psychoterapii
  • Zbudowanie sieci wsparcia – jeśli rodzina i przyjaciele nie wystarczą lub są niedostępni, są jeszcze grupy wsparcia lub chociażby fora internetowe.
  • Samoedukacja na temat choroby – wiedza o swojej chorobie pozwala lepiej rozumieć jej objawy, unikać sytuacji, które mogą zaostrzać symptomy, i rozpoznać wczesne sygnały pogorszenia stanu.
  • Wprowadzenie zdrowych nawyków – sen, dieta, ruch.
  • Ustalenie planu kryzysowego na wypadek nagłego pogorszenia stanu zdrowia psychicznego.

W akceptacji i leczeniu choroby psychicznej często pomaga świadomość: „nie jestem w tym sam/a”. Nie chodzi tu jedynie o wsparcie bliskich (to nie zawsze jest dostępne), ale poczucie, że większość ludzi na świecie doświadczy lub doświadczyło jakiejś formy problemów ze zdrowiem psychicznym. Gabor Maté, słynny terapeuta, twierdzi wręcz, że pojęcie „normalności” nie istnieje we współczesnym świecie, a każdy z nas boryka się z jakąś formą traumy, która nie miała szans być dostrzeżona na czas i zaopiekowana. Dlatego każdy z nas potrzebuje pomocy. Niektórzy po prostu potrzebują jej więcej niż inni.